Mở đầu cuốn sách "Ngôn ngữ của kiến trúc Hậu hiện đại", Charles Jencks viết: "Kiến trúc Hiện đại đã chết ở Saint Louis, Missouri ngày 15 tháng 7 năm 1972 vào hồi 15h32", kèm theo bức ảnh chụp một ngôi nhà nhiều tầng đang bị nổ tung. Nó báo hiệu một trào lưu kiến trúc mới ra đời: Kiến trúc Hậu hiện đại.
Kiến trúc Hậu hiện đại xuất hiện khi nào?
Kiến trúc Hậu hiện đại (Postmodernism) xuất hiện lần đầu tiên từ cuối thập niên 1950, kéo dài đến thời điểm hiện tại. So với trường phái thiết kế Hiện đại chỉ gồm những đường thẳng, Hậu hiện đại xuất hiện thêm đường tròn và đường parabol. Trường phái thiết kế Hậu hiện đại là sự kết hợp giữa lối thiết kế Cổ điển và Hiện đại nhưng lấy lối thiết kế Hiện đại làm trọng tâm.
Nhà hát Opera tại Sydney, Úc
Nguyên lý của kiến trúc Hậu hiện đại
Bối cảnh: các công trình phải gắn với môi trường xung quanh, là một bộ phận của môi trường. Đây là một bước tiến lớn so với kiến trúc Hiện đại - không xem xét đến bối cảnh mà có thể đặt công trình ở bất kỳ môi trường nào, bất kỳ nước nào.
Ẩn dụ: hình thức của công trình phải nói lên nhiều ý nghĩa, có nhiều chi tiết kiến trúc mang tính tượng trưng.
Trang trí: tính chất trang trí cổ điển của các chi tiết kiến trúc được khôi phục lại, trái ngược lại với những gì mà kiến trúc Hiện đại cho là "trọng tội".
Auditorio de Tenerife “Adán Martín” ở thành phố Santa Cruz de Tenerife, Tây Ban Nha
Các xu hướng của kiến trúc Hậu hiện đại
Xu hướng "Lịch sử": kiến trúc Hậu hiện đại ưa chuộng xu hướng quay về với cổ điển. Hai khái niệm chủ đạo của kiến trúc Hậu hiện đại là xác định được tinh thần tưởng nhớ đến lịch sử (quá khứ) và xác định hình ảnh hiện tại của thành phố.
Xu hướng "Hồi sinh nghiêm ngặt": có hai hướng phát triển:
- Sao chép nguyên xi các chi tiết kiến trúc cổ
- Kết hợp lại các chi tiết kiến trúc của một số công trình cổ
Xu hướng "Tân bản xứ": là một sự lai tạo của kiến trúc Hiện đại với công trình bằng gạch ở thế kỷ 19, phát triển trong thập niên 1970. Nó bao gồm các yếu tố:
- Mái dốc
- Có chi tiết nào đó dạng vuông vức
- Các khối phân chia rất ngoạn mục và bằng gạch
Xu hướng "Thích hợp": dựa trên sơ đồ nhị nguyên về tính dễ hiểu và dễ đọc của đô thị.
Xu hướng "Ẩn dụ và trừu tượng": tính ẩn dụ xuất phát từ truyền thống hữu cơ có liên quan đến hình ảnh con người, động vật và thực vật. Sự đối xứng hình mặt người, cảm giác vận động từ trong ra ngoài, từ trên xuống dưới ...
Xu hướng "Không gian Hậu hiện đại": tạo ra một không gian vô hạn, không rõ ràng, nhập nhằng với nhau ...
Xu hướng "Chiết trung triệt để": chủ nghĩa chiết trung ở thế kỷ 19 là sự trốn tránh cái khó khi phải lựa chọn giữa chiết trung và tân cổ điển, là sự cơ hội và tính vị kỷ, muốn đi tìm những thứ dễ dàng. Còn ở kiến trúc Hậu hiện đại, chủ nghĩa chiết trung mạnh mẽ và đa dạng một cách triệt để hơn.
Công trình Vanna Venturi House tại Chestnut Hill, Pennsylvania
Các thủ pháp của kiến trúc Hậu hiện đại
Thủ pháp sử dụng hệ thống kiến trúc cổ điển Hy Lạp - La Mã: các tác phẩm của KTS trường phái thiết kế Hậu hiện đại luôn thể hiện sự trung thành với truyền thống. Robert Venturi đã bắt chước theo ngôi đền Dori ở trong thiết kế ngôi nhà Electric House, nhại lại thức cột Ionic trong Bảo tàng Nghệ thuật Pop Art ở bang Ohio.
Thủ pháp bài trừ sự thiếu tính đồng nhất cho công trình: trong kiến trúc này, người ta khai thác tính chất đối xứng, tính "chính, phụ" và mỗi công trình đều có "tâm".
Thủ pháp đề cao tính trật tự: các KTS vận dụng thủ pháp này đã tránh trang trí, không dùng trực tiếp các yếu tố kiến trúc Cổ điển nhưng sử dụng tính trật tự của bố cục, các trục chính, phụ. Họ thường sử dụng những hình hình học sơ cấp, là những hình đơn giản nhất.
Thủ pháp vận dụng ngược đời các chi tiết cổ: thủ pháp này vận dụng khi thiết kế công trình, người ta lắp các chi tiết cổ không đúng với vị trí thường thấy.
Nhà hát Berliner Philharmonie ở Berlin, Đức
Kiến trúc Hậu hiện đại khởi đầu là sự phê phán kiến trúc Hiện đại, chọn cho mình một vị trí tự do hơn và tìm cách ôm ấp những ý đồ nằm ngoài ranh giới cứng nhắc của cách phân tích duy lý. Nó xuất hiện như một sự kiếm tìm các phương hướng mới để điều tiết nhu cầu của thời đại mới. Kiến trúc Hậu hiện đại không tin tưởng ở tương lai, tiến bộ, mà chấp nhận hiện tại để xây dựng, đồng thời cũng phê phán ngay chính cái hiện tại đang có.
